Thông tin được PGS.TS Nguyễn Bình Hòa,ơnngườiViệtmắcbệxo so mien bac chu nhat Phó giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Phó Trưởng ban điều hành Chương trình Chống lao Quốc gia, cho biết tại hội thảo Phương pháp chẩn đoán mới và mẫu bệnh phẩm lao mới trong định hướng thanh toán bệnh lao,ngày 5/10.
Tổ chức Y tế thế giới đánh giá lao là một vấn đề y tế nghiêm trọng trên toàn cầu, ước tính năm 2022 có 10,6 triệu ca mắc và 1,6 triệu người tử vong. Việt Nam đứng thứ 11 trong 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao và lao đa kháng thuốc cao, với 103.000 bệnh nhân lao năm 2022. Do ảnh hưởng của dịch Covid, nhiều bệnh nhân lao không được phát hiện và điều trị, trở thành nguồn lây trong cộng đồng, khiến tỷ lệ ca mắc mới và tử vong tăng.
Ông Hòa nhìn nhận khả năng chẩn đoán lao hiện là một rào cản đáng kể đối với việc chăm sóc và điều trị bệnh. Các phương pháp chẩn đoán vi khuẩn lao hiện nay bộc lộ nhiều mặt hạn chế, ví dụ thời gian trả kết quả lâu như nuôi cấy, độ nhạy thấp như soi AFB trực tiếp, hay chi phí cao như Xpert.
"Chẩn đoán dựa trên mẫu đờm khiến cho quá trình kéo dài vài ngày, vài tuần, người bệnh không được xét nghiệm chẩn đoán kịp thời, chậm trễ trong điều trị dẫn đến gia tăng số ca tử vong do lao trên toàn cầu", ông Hòa nói.
Vì vậy, các phương pháp và công nghệ chẩn đoán lao mới sử dụng các loại mẫu bệnh phẩm khác không phải mẫu đờm đang là nhu cầu cấp bách, theo ông Hòa. Bệnh nhân ốm nặng, những người không thể khạc đờm, bệnh nhân HIV, bệnh nhân mắc lao ngoài phổi, càng cần hơn.
Từ tháng 6/2021 đến 6/2025, Chương trình Chống lao Quốc gia cùng FIND Việt Nam thực hiện Nghiên cứu đa trung tâm đánh giá độ chính xác của các xét nghiệm chẩn đoán mới, bằng nước tiểu và nước bọt, để phát hiện lao ở người trưởng thành. Nghiên cứu được triển khai tại các quốc gia Nam Phi, Peru, Uganda, Moldova và Việt Nam. Kết quả ban đầu, xét nghiệm bằng các phương pháp mới này rất nhanh. cho kết quả chính xác đến 60-70%. Các phương pháp này đang tiếp tục được nghiên cứu, đánh giá để có thể đưa vào áp dụng sớm nhất các công cụ chẩn đoán.
Bệnh nhân lao điều trị tại Bệnh viện Phổi Trung ương. Ảnh: Lê Nga
TS. Nguyễn Thị Vân Anh, Trưởng Văn phòng FIND Việt Nam, cho biết khi có thêm nhiều công cụ chẩn đoán lao, có thể xét nghiệm nhanh, triển khai dễ dàng tại tuyến y tế cơ sở hoặc trong cộng đồng để tăng cường tiếp cận người bệnh và sàng lọc lao nhanh chóng. Sử dụng các mẫu bệnh phẩm khác nhau sẽ tạo cơ hội phong phú hơn về giải pháp kỹ thuật để phát triển và cung cấp kit xét nghiệm, cho phép hệ thống y tế tối ưu hóa nỗ lực phòng chống lao.
"Chẩn đoán nhanh còn giúp giảm tỷ lệ mất dấu, giảm yêu cầu truy tìm bệnh nhân để thông báo kết quả xét nghiệm, giảm nguy cơ phát tán lây truyền bệnh, nhờ vậy cải thiện kết quả dự phòng và điều trị lao", ông Hòa nói.
Lê Nga